Masz problem z dłuższym utrzymaniem uwagi podczas rozmowy lub podczas czytania książki? Słabo zapamiętujesz? Jesteś często rozkojarzony, nieuważny, zamyślony? Notorycznie odkładasz sprawy do załatwienia na później i masz problemy z ich sfinalizowaniem? Sprawdź czy nie masz ADD.
ADD to zespół zaburzeń uwagi – zaburzenie które dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych, choć ze względu na trudności w nauce częściej jest diagnozowane u dzieci.
Jakie są objawy?
Człowiek dotknięty ADD zgłasza następujące problemy w codziennym funkcjonowaniu: rozkojarzenie, nieuwaga, brak organizacji, impulsywność albo ociężałość, powolność, niska motywacja, częste pomyłki w wykonywanych czynnościach, problemy w uczeniu się i pamiętaniu. Często towarzyszącymi objawami jest obniżony nastrój, brak energii, drażliwość, niskie poczucie własnej wartości.
Często osoby z bliskiego otoczenia mówią o nich: „bujający w obłokach”, „myślący o niebieskich migdałach”, „zdolny ale leń”.
Osoba z ADD będzie miał ciągły problem z bałaganem wokół siebie, gubieniem rzeczy, zapominaniem o ważnych sprawach, ciągłym spóźnianiem się i niedotrzymywaniem postanowień i zobowiązań.
Mity i fakty na temat ADD
W społeczeństwie pokutuje nadal wiele mitów na temat ADD. Najczęstsze z nich to:
– termin ADD został wymyślony, aby wytłumaczyć opieszałość i lenistwo niektórych ludzi,
– obecnie diagnozuje się go zbyt często,
– kiedyś nikt o czymś takim nie słyszał i wszyscy jakoś żyli i jakoś sobie radzili,
– to choroba dzieciństwa, która mija wraz z wiekiem,
– jedynym sposobem leczenia jest codzienne stosowanie lekarstw.
Fakty są jednak zupełnie inne:
– problem dotyczy ok 6% populacji, ale jest diagnozowany jedynie u ok 2 %,
– ponad połowa osób z ADD nadużywa alkoholu i narkotyków i produktów tytoniowych,
– problem nie mija wraz z wiekiem, ADD to zaburzenie którego skutki odczuwa się przez całe życie,
– ADD jest związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu,
– ADD można skutecznie leczyć metodami pozafarmakologicznymi.
O mózgu
Skany mózgu osób dotkniętych ADD pokazują, że ich kora przedczołowa (obszar odpowiedzialny za uwagę, koncentrację, pamięć operacyjną, kontrolę impulsów) wyłącza się podczas próby koncentracji na jakimś zadaniu. Jest to proces odwrotny do tego który zachodzi u zdrowych osób. U tych ostatnich, podczas wykonywania zadań wymagających skupienia się i koncentracji, kora przedczołowa zaczyna działać intensywniej, umożliwiając im dokładne wykonanie zadania i zakończenie go. A więc mamy tu do czynienia z konkretnym neurologicznym problemem, który nie pozwala wielu inteligentnym i mądrym ludziom wykorzystać w pełni ich potencjału. Co więcej może być przyczyną uzależnień, impulsywności, agresji, zwolnień z pracy i wielu innych problemów.
U osób chorych na ADD występuje wiele dysfunkcji w funkcjonowaniu mózgu. Za różnymi typami ADD może stać niewłaściwe funkcjonowanie: płatów czołowych (agresja, impulsywność), przedniego zakrętu obręczy (zapętlenie na negatywnych myślach, sztywność w zachowaniu), układu limbicznego. Głównym jednak problemem, charakterystycznym dla wszystkich typów ADD jest niewłaściwe funkcjonowanie kory przedczołowej. To właśnie na ten obszar mózgu działają przepisywane przez lekarzy leki. Problem polega jednak na tym, że jest to leczenie objawowe, a problemy ustępują tylko do czasu, do kiedy przyjmowane są lekarstwa (które mają skutki uboczne).
Skąd się bierze ADD?
Dziedziczenie.
ADD jest silnie dziedziczne. Wielu rodziców małych pacjentów z ADD zgłasza podobne problemy u siebie i twierdzi, że występują one u nich od wczesnych lat szkolnych. Według niektórych źródeł poziom dziedziczności ADD wynosi 60% w przypadku gdy zaburzenie wystąpiło u jednego z rodziców. Jeśli występuje u obojga prawdopodobieństwo odziedziczenia przez potomka wzrasta do 90%.
Uszkodzenia organiczne.
Upadki, wypadki komunikacyjne, uderzenia w głowę. Wszystkie mechaniczne uderzenia i wstrząsy głowy mogą uszkodzić mózg. Kora przedczołowa znajduje się tuż nad oczami i jest obszarem wrażliwym i bardzo podatnym na uszkodzenie.
Substancje psychoaktywne
Wiele z substancji psychoaktywnych może uszkadzać mózg. Na tej liście najniebezpieczniejszą (a zarazem najpowszechniejszą i legalną) substancją trwale uszkadzającą mózg jest alkohol. Mózg uszkadza również nikotyna, stymulanty (np. kokaina, amfetamina), opioidy (morfina, heroina) i marihuana.
Poniżej bardzo ciekawe zestawienie szkodliwości substancji psychoaktywnych. Badanie zostało zrealizowane na zlecenie rządu Wielkiej Brytanii.
Problem polega na tym, że wiele osób z ADD używa substancji psychoaktywnych po to żeby radzić sobie z objawami zaburzenia. Np. alkohol chwilowo uspokaja i łagodzi poziom napięcia i lęku. Podobnie marihuana. Kokaina i amfetamina działają na receptory dopaminowe i chwilowo podnoszą poziom koncentracji i motywacji, których tak brakuje osobie z ADD. Podobnie sytuacja ma się z nikotyną i kofeiną. Jednocześnie, substancje te trwale uszkadzają mózg i jeszcze bardziej nasilają objawy ADD.
Trauma
Wiele z najnowszych badań psychologicznych wskazuje na traumę wczesnodziecięcą jako na przyczynę wielu zaburzeń psychicznych. Traumatyczne wydarzenia, o dużej intensywności mogą trwale zmienić mózg. Kortyzol, hormon stresu, wydzielany w dużych ilościach w stresującej sytuacji, niszczy neurony w obszarze kory przedczołowej (odpowiedzialnej za koncentrację, uwagę i kontrolę) i hipokampu (obszar pośredniczący w procesach pamięciowych). U osób, które doświadczyły traumatycznych wydarzeń w dzieciństwie notuje się podwyższone wyniki stałego poziomu kortyzolu. Nadaktywnie funkcjonuje również ciało migdałowate, struktura silnie powiązana z lękiem. Konsekwencją mogą być: duża intensywność emocji i osłabienie funkcji poznawczych (koncentracji, uwagi i pamięci) oraz impulsywność i osłabiona kontrola.
Terapia ADD
ADD można leczyć objawowo farmakologicznie. Ma to swoje liczne ograniczenia. Raz, że leki działają dopóki są codziennie przyjmowane, dwa że jak to farmaceutyki mają skutki uboczne. Dlatego należy przede wszystkim rozważyć podjęcie terapii które skutków ubocznych nie mają, a odznaczają się wysoką skutecznością i powodują trwałe zmiany w mózgu. Poniżej krótki ich przegląd.
Neurofeedback
To metoda której skuteczność w leczeniu ADD potwierdziło wiele badań. Polega na trenowaniu fal mózgowych za pomocą urządzenia i oprogramowania do neurofeedbacku obsługiwanego przez terapeutę. W wyniku treningu mózg „uczy się” wytwarzać większą ilość pożądanych fal mózgowych oraz ograniczać nadaktywne fale rozpraszające. Dzięki mechanizmowi neuroplastyczności dochodzi do trwałej zmiany w funkcjonowaniu mózgu, a co najważniejsze do trwałej poprawy w życiu pacjenta.
Psychoterapia
Psychoterapia może być pomocna w leczeniu ADD na wiele sposobów. Po pierwsze może nauczyć klienta wielu efektywnych strategii radzenia sobie z codziennym życiem (terapia poznawczo – behawioralna). Po drugie może pomóc klientowi z niskim poczuciem własnej wartości i negatywnymi, automatycznymi myślami. Po trzecie (terapie wglądowe – np. psychodynamiczna) mogą pomóc klientowi dotrzeć do przyczyn (np. przebytych traum), przepracować je i zintegrować. Wszystkie te techniki mogą prowadzić do fizycznych, trwałych zmian w funkcjonowaniu mózgu.
Mindfulness
Wiele badań wskazuje na to, że medytacja mindfulness zwiększa aktywność kory przedczołowej. Wykazano również, że u osób regularnie medytujących dochodzi do procesu neurogenezy (powstawania nowych komórek mózgowych) w obszarach kory przedczołowej i hipokampu. Medytacja wycisza i reguluje aktywność przedniego zakrętu obręczy (obsesje, sztywność) i układu limbicznego (reaktywność emocjonalna). Redukuje również poziom kortyzolu – hormonu stresu.
Zalecenia dodatkowe
Aktywność fizyczna
Na koniec warto zwrócić uwagę na bardzo ważne kwestie związane z pomocą osobom z ADD. Po pierwsze aktywność fizyczna. Szerzej pisaliśmy o tym w tym artykule. Wysiłek fizyczny podnosi krążenie krwi w korze przedczołowej oraz poziom dopaminy (pomaga w motywacji i koncentracji), serotoniny (rozluźnia i poprawia nastrój) i noradrenaliny (sprawia że jesteśmy aktywni i rześcy). Wszystko to powoduje, że mózg działa sprawniej i bardziej wydajnie po wysiłku fizycznym. Poza tym regularne uprawianie sporu pomaga regulować fazy snu i odstresowuje.
Sen
Niewyspany mózg działa fatalnie. Skany mózgów osób, które śpią poniżej 7 godzi dziennie pokazują dysfunkcje w jego funkcjonowaniu. Objawy ADD nasilają się wskutek niedosypiania. Do optymalnego działania mózg potrzebuje regularnego, 8 godzinnego snu.
Dieta
Na koniec temat o który kiedyś jeszcze napiszemy, bo to temat tak rozległy, że nie sposób wyczerpać go w niniejszym artykule. Dieta jest kluczowa w przypadku osób z ADD. Należy całkowicie wyeliminować przetworzone węglowodany proste (min. biały cukier, słodzone napoje, słodycze, czekoladę mleczną, wysoko przetworzone produkty) ponieważ powodują one chwilową nadaktywność, ale po ok pół godzinie nadmierne wydzielanie insuliny (która powoduje ospałość i spadek energii). Ważne są również regularne posiłki. Głodzenie się powoduje spadek cukru w krwi, co skutkuje spadkiem energii. Objadanie się (następstwo wcześniejszego głodzenia) prowadzi z kolei do nadprodukcji insuliny która powoduje, że chce nam się spać i jesteśmy zdekoncentrowani. I tak kółko się zamyka.
Podsumowując, ADD można leczyć w każdym wieku. Dostępnych jest wiele opcji leczenia, terapii i sposobów radzenia sobie z trudnościami. Ważne, żeby nie bagatelizować problemu i poszukać konstruktywnych rozwiązań, które mamy nadzieje zostały przybliżone w niniejszym artykule.